Voor de heffing van de inkomstenbelasting worden de voordelen uit eigen woning gesteld op een forfaitair bedrag. Wordt de eigen woning tijdelijk aan derden ter beschikking gesteld, dan moet 70% van de daarmee behaalde opbrengst bij de voordelen worden geteld. De Wet IB 2001 kent een vrijstelling voor de opbrengsten van kamerverhuur, voor zover deze opbrengsten niet hoger zijn dan € 5.506 in 2020.
De vraag in een procedure bij de Hoge Raad is of de opbrengst van de verhuur van een tuinhuis al dan niet belast is. Een object is een aanhorigheid als dit behoort bij de woning, in gebruik is bij de woning of daaraan dienstbaar is. De rechtbank merkte het tuinhuis aan als een aanhorigheid van de eigen woning. Daarmee maakt het tuinhuis deel uit van de eigen woning. De vraag is dus of bij de verhuur van een deel van de eigen woning 70% van de opbrengst bij het inkomen moet worden geteld. Volgens de rechtbank gaat de tekst van de wet uit van tijdelijke verhuur van de gehele woning. Dat volgt ook uit de parlementaire toelichting bij het betreffende wetsartikel. Tijdelijke verhuur van een gedeelte van de eigen woning is bij de parlementaire behandeling niet aan de orde geweest. Hof Amsterdam was van oordeel dat het tuinhuis geen onderdeel van de eigen woning meer was omdat het slechts tijdelijk als hoofdverblijf aan de eigenaar ter beschikking stond. Het tuinhuis moest volgens het hof in box 3 belast worden.
De advocaat-generaal (A-G) bij de Hoge Raad heeft aan deze procedure een conclusie gewijd. Volgens de A-G is denkbaar dat een tuinhuis dat fungeert als gastenverblijf dermate zelfstandig is dat het niet meer behoort tot de woning in kwestie. Dat is afhankelijk van de feitelijke situatie. In deze zaak stond vast dat het tuinhuis als aanhorigheid van de eigen woning moest worden aangemerkt. Volgens de staatssecretaris behoort een object, zodra is geconstateerd dat dit een aanhorigheid vormt, altijd tot de eigen woning. Uit de tekst van de wet volgt dat het (hoofd)gebouw de eigenaar en zijn huishouden anders dan tijdelijk als hoofdverblijf ter beschikking moet staan. Deze eis wordt niet afzonderlijk aan een aanhorigheid gesteld. De A-G deelt deze opvatting. Wel merkt hij op dat dit anders kan zijn wanneer een object permanent voor een ander doel wordt gebruikt en niet meer dienstbaar is aan het hoofdgebouw. Daarmee verliest het object de kwalificatie van aanhorigheid.
In de Wet IB 2001 is bepaald dat een woning door het tijdelijk ter beschikking stellen aan derden niet de kwalificatie ‘eigen woning’ verliest. Volgens de A-G sluit de tekst van de wet niet uit dat de kortstondige verhuur van een deel van de eigen woning onder het regime van tijdelijke verhuur van de woning valt. Naar zijn mening is het in overeenstemming met de ratio van de wet om ook de kortstondige verhuur van delen van de eigen woning aan te merken als tijdelijke verhuur. De opbrengsten van de verhuur van delen van de eigen woning vallen dan onder de inkomsten uit de eigen woning.
De conclusie van de A-G is dat het beroep in cassatie van de staatssecretaris van Financiën gegrond moet worden verklaard.
Overigens heeft het gerechtshof in Den Haag onlangs geoordeeld dat de regeling voor het tijdelijk ter beschikking stellen van de woning niet geldt voor de tijdelijke verhuur van een gedeelte van een eigen woning. Dat betekende dat de woningeigenaar niet 70% van de opbrengst van de verhuur hoefde aan te geven als inkomsten uit de eigen woning. Volgens het hof is de kamerverhuurvrijstelling in dergelijke gevallen van toepassing, ook al is niet voldaan aan het daarvoor geldende vereiste van registratie van de huurder in de Basisregistratie Personen. Volgens het hof heeft dat vereiste slechts een bewijsfunctie en is het niet van belang als verder volledig is voldaan aan de materiële eisen voor toepassing van de vrijstelling. De casus betrof een woningeigenaar die een deel van zijn woning via airbnb verhuurde. De opbrengsten daarvan bleven beneden het bedrag van de kamerverhuurvrijstelling.
De Belastingdienst verwacht dat veel mensen bezwaar zullen maken tegen de vermogensrendementsheffing over het jaar 2019. De staatssecretaris van Financiën heeft daarom besloten om bezwaarschriften tegen de belastingheffing in box 3 over 2019 aan te wijzen als massaal bezwaar. Eerder gebeurde dat al met bezwaarschriften over de jaren 2017 en 2018. De aanwijzing als massaal bezwaar geldt alleen als de rechtsvraag de strijdigheid op regelniveau met artikel 1 van het Eerste Protocol (EP) bij het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) of met het discriminatieverbod van artikel 14 EVRM betreft. Artikel 1 EP regelt het recht op het ongestoorde genot van eigendom. Belastingplichtigen, die willen deelnemen aan de massaalbezwaarprocedure 2019, moeten individueel en tijdig bezwaar maken tegen de aanslag inkomstenbelasting 2019. Alle bezwaarschriften, die vallen onder de regeling massaal bezwaar, kunnen in één keer worden afgedaan door de Belastingdienst.
In overleg met een vertegenwoordiging van fiscaal intermediairs zal een aantal bezwaarschriften worden geselecteerd om voor te leggen aan de rechter ter beantwoording van de rechtsvraag.
Als een bezwaarschrift ook betrekking heeft op andere geschilpunten dan de vermogensrendementsheffing doet de inspecteur het bezwaar op die punten individueel af.
Als in een bezwaarschrift ook het standpunt wordt ingenomen dat de vermogensrendementsheffing op individueel niveau in strijd is met het EVRM, dan loopt het bezwaarschrift voor dat standpunt niet mee in de massaalbezwaarprocedure. Het bezwaarschrift wordt dan gesplitst.
Op 14 juni 2019 heeft de Hoge Raad in een aantal arresten over de vermogensrendementsheffing van box 3 geoordeeld dat deze heffing op stelselniveau in strijd is met artikel 1 van het Eerste Protocol (EP) bij het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en fundamentele vrijheden (EVRM) voor zover het nominaal zonder (veel) risico’s gemiddeld haalbare rendement lager is dan 1,2%. De arresten betreffen de jaren 2013 en 2014. De Hoge Raad heeft niet vastgesteld dat er voor de jaren 2013 en 2014 sprake is van een dergelijke schending omdat niet feitelijk is vastgesteld dat het gemiddeld haalbare rendement lager was dan 1,2%. De arresten gelden ook voor de jaren 2015 en 2016 omdat het box 3-stelsel in die jaren niet is gewijzigd.
Het kabinet heeft drie onafhankelijke juridische deskundigen gevraagd advies te geven over de toepassing van artikel 1 EP EVRM. Daarnaast is het CPB gevraagd om aan te geven welk rendement zonder risico gemiddeld haalbaar was in de jaren 2013 tot en met 2016.
De juridisch deskundigen adviseren de Staat om, als het nominaal zonder (veel) risico’s gemiddeld haalbare rendement in een van de jaren onder de 1,2% uitkomt, belastingplichtigen waar nodig te compenseren. Het CPB geeft aan dat niet duidelijk is welke cijfers gebruikt dienen te worden voor de berekeningswijze van het gemiddeld haalbare rendement. Op basis van het onderzoek van het CPB is het voor het kabinet niet eenduidig vast te stellen of het zonder (veel) risico’s gemiddeld haalbare rendement in de jaren 2013, 2014, 2015 of 2016 lager is dan 1,2%. Het kabinet streeft ernaar om in het najaar de kabinetsreactie op het advies van de drie deskundigen en de notitie van het CPB aan de Tweede Kamer te sturen. Dat betekent ook dat het wetsvoorstel ter aanpassing van box 3 niet zal worden ingediend voor het zomerreces, zoals eerder was toegezegd.